วันเสาร์ที่ 28 กันยายน พ.ศ. 2556

ระดับของคำ

       ระดำของคำ เป็นการใช้คำให้ถูกต้องกับระดับของบุคคล พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) ได้จักประเภทของคำไว้ในสยามพากย์ดังนี้ คือ
       คำสูง เป็นคำที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต เขมร มีใช้ในภาษาวรรณคดีวึ่งเกี่ยวข้องกับศาสนา ความเชื่อ เช่น อัสสุชล ( น้ำตา ) นัยน์เนตร (ดวงตา )
      คำต่ำ เป็นคำตรงกันข้ามของคำสูง ซึ่งไม่ใช่คำหยาบ แต่ไม่สุภาพพอที่จะใช้พูดกับผู้ใหญ่ คำต่ำเป็นคำไทยแท้ เป็นคำไม่สุภาพ และไม่ใช้ในภาษาเขียน เช่น เมียน้อย เชย ตีน
      คำหยาบ เป็นคำที่ไม่เหมาะที่จะนำมาพูดและเขียน ส่วนมากมักจะเป็นคำด่า คำสบถต่างๆ เช่น ไอ้วายร้าย กู มึง อ้าย อี เสือก เฮ้ย
     คำละเอียด เป็นคำที่ใช้ภาษาประณีต ได้แก่ คำราชาศัพท์ เช่น ข้าพระพุทธเจ้า ถวายบังคมลา
     คำละเมียด เป็นคำสุภาพที่ใช้ภาษามาตรฐานเป็นภาษาแบบแผน เช่น ข้าพเจ้า ดิฉัน รับประทาน เชิญ
     คำคะนอง หรือคำแสลง  หมายถึง คำที่ใช้กับเฉพาะคนบางกลุ่ม คำแสลงเป็นคำที่ใช้ผิดไปจากธรรมดา ในด้านความหมาย และด้านเสียง คำคะนองนี้มักนิยมใช้ชั่วคราวแล้วก็หมดความนิยมไป แต่จะมีคำคะนองเกิดขึ้นมาใหม่ตามยุคสมัย เช่น เบี้ยว ซ่าส์ แซว มันส์ เก๋ากึ๊กก์ ซิงซิง ไม่สน กูละเบื่อ แห้วไปเลย ซื่อบื้อ ชั่วบริสุทธิ์
      ดังคำกล่าวข้างต้น ควรหลีกเลี่ยงที่จะนำมาใช้ในการเขียน วึ่งอาจรวมถึงคำภาษาถิ่น เพราะเป็นภาษาที่ใช้เฉพาะ และเข้าใจกันในท้องถิ่นใดท้องถิ่นหนึ่ง ถ้านำไปใช้ในถิ่นอื่น อาจทำให้สื่อความหมายผิดไปได้

       คำภาษาถิ่น ได้แก่

        ภาษาเหนือ

        แป๊ะ            หมายถึง       ชนะ

        รำแต้แต้     หมายถึง       อร่อยจริงๆ

        ตุ๊ก             หมายถึง       ทุกข์

       ภาษาใต้

       ไปลาด       หมายถึง    ไปตลลาด

       ทำไร่          หมายถึง    ทำอะไร

       ภาษาอีสาน

       หมากมี่       หมายถึง     ต้นขนุน

       หมากหุ่ง     หมายถึง     มะละกอ

       แลน            หมายถึง     วิ่ง

       คำที่ใช้ในการโฆษณา ซึ่งเป็นคำที่ต้องการให้สะดุดหูสะดุดตาผู้ฟังหรือผู้อ่าน โดยไม่คำนึงถึงความถูกต้องในการใช้ภาษา เช่นผงซักฟอกมีกลิ่นสะอาด หรืออาจเป็นคำที่มีความหมายได้หลายแง่หลายมุม เช่น " เสียวฟัน ฟันไม่เสียว ใช้อีโมฟอร์ม "

        คำย่อ หมายถึง คำที่เขียนเพื่อต้องการประหยัดเนื้อที่ในการพิมพ์หรือเพื่อประหยัดถ้อยคำ มี ๒ ประเภท คือ

        ๑. คำย่อที่มีใช้อย่างไม่เป็นทางการและไม่เป็นที่เข้าใจโดยทั่วไป เช่น ร.ร. อาจหมายถึงโรงเรียน หรือโรงแรมก็ได้

        ๒. คำย่อที่มีใช้อย่างเป็นทางการเป็นที่รู้จักกันดีและใช้กันโดยทั่วไป เช่น พ.ศ.    ค.ศ.    ส.ค.ส.   ม.ร.ว.    ม.ล,

        บางครั้งการใช้คำย่อโดยวิธีพูดละไว้ในฐานะที่เข้าใจ เช่น

         เมืองกาญจน์   หมายถึง  จังหวัดกาญจนบุรี

         นายกฯ            หมายถึง   นายกรัฐมนตรี

         จุฬาฯ              หมายถึง    จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

     การย่อคำบางครั้งย่อโดยนำพยัญชนะต้นมาแล้วใส่จุดลงไป ซึ่งไม่มีหลักเกณฑ์การเขียน คำย่อที่แน่นอน จึงไม่สื่อความหมายใดๆ เพราะไม่เป็นที่เข้าใจของคนทั่วๆ ไป จึงไม่ควรนำคำย่อมาใช้

อ้างอิง : ดวงใจ  ไทยอุบุญ . ทักษะการเขียนภาษาไทย . พิมพ์ครั้งที่ ๔ . กรุงเทพฯ : ด่านสุทธาการ 


                            พิมพ์ , ๒๕๔๔

คำอุปมาอุปไมย

      การเขียนเป็นการถ่ายทอดความคิดให้ผู้อื่นได้รับรู้ได้เข้าใจ ในบางครั้งต้องยกข้อความมาเปรียบเทียบเพื่อให้เห็นจริงและเป็นที่เข้าใจได้ง่าย คำที่ยกมาเปรียบนั้นเรียกว่า คำอุปมา
      อุปมา แปลว่า การเปรียบหรือสิ่งที่นำมาเปรียบ คำอุปมาจึงถือเป็นถ้อยคำที่เกี่ยวกับการเปรียบเทียบ หรือถ้อยคำที่ใช้ในการเปรียบเทียบให้ผู้ฟังผู้อ่านเกิดความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง สำหรับสิ่งที่รับเอามาเปรียบเทียบเรียกว่า อุปไมย
  
       อุปไมย                    อุปมา

       ดำ                             อย่างสำลีเม็ดใน

       เงียบ                          เหมือนเป่าสาก

       สวย                           ราวเทพธิดา
 
       คอย                           เหมือนข้าวคอยฝน

      สมกัน                         ราวกิ่งทองใบหยก

     นิ้วเรียว                        เหมือนลำเทียน

    บางครั้งการยกอุปมามาก็นำมาจากวรรณคดีหรือตำนานนิทาน

           พูดจาวกวน                      เหมือนเขาวงกต
       
           ทำท่าจองหอง                เหมือนกิ้งก่าได้ทอง

วิธีอุปมา อาจทำได้ดังนี้

๑. ใช้คำที่บอกอุปมา
    
     คือ จะมีคำที่บอกอุปมาคั่นระหว่างคำอุปมา และคำอุปไมย

           ราว                 เสมอ                   เหมือน

          อย่าง               เพียง                   ดุจ

          เสมือน            เหมือน                 เหมือนกับ

         ประหนึ่งว่า       เปรียบ                  คล้าย
       
         แบบ                 ฯลฯ

    หรือ คำบอกอุปมาที่ใช้ในบทประพันธ์ร้อยกรอง เช่น

         เพี้ยง                เฉก               แม้น

        มาตร                ต้อง              ดั่ง        ฯลฯ

๒. แสดงอุปมาโดยอรรถ

     คือ เป็นข้อความที่แสดงอุปมาอยู่ในตัวของมันเอง คือ คำพังเพย หรือสำนวน เช่น กว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้   เกลือเป็นหนอน    จุดไต้ตำตอ     เขียนเสือให้วัวกลัว

๓. แสดงอุปมาโดยใช้สัญลักษณ์

     คือ การเอาสัญลักษณ์ที่มีความหมายโดยนัยมากล่าวอ้าง ซึ่งขึ้นอยู่กับผู้อ่านว่าจะตีความว่าอย่างไร

                                          ม้าอารี                                 ลูกทรพี

                                         วัดรอยตีน                             สุนัขในรางหญ้า

                                         ชาวนากับงูเห่า                      ปีนต้นงิ้ว

                                        เด็กเลี้ยงแกะ                          กลัวดอกจำปีร่วง



                                        " นิโลบลพ้นน้ำที่งามล้น

                                          ตั้งตาค้นเท่าไรก็ไม่เห็น

                                          ปทุมกลัวบัวทองที่ผ่องเพ็ญ

                                          บัวจึงเร้นร้างหายจากสายตา "
                                                                                     ( ภิญโญ  ศรีจำลอง )

๔. ใช้สำนวนหรือคำที่มีความหมายโดยนัย

                                          ผู้ดีแปลกสาแหรก                ทันควัน

                                          ถอยหลังเข้าคลอง               ใจไม้ใส้ระกำ

                                          กินน้ำใต้ศอก                        ปากหอยปากปู

                                          ครูเหมือนเรือจ้าง                  ใจปลาซิว

                                         ชาวนาเป็นกระดูกสันหลังของชาติ

                           

                                         " อย่าว่าแต่อาหารแม่จะหวง

                                          เลือดในทรวงแม่ยังยอมให้ดื่มได้ "
                                                                                        ( ครูเทพฯ )

                       หนังสือคัมภีร์สุโพธาลังกา เป็นคัมภีร์คาถาบาลีเขียนอธิบายวิธีการแต่งหนังสือ ซึ่งนาวาเอกแย้ม  ประภัศร์ทอง  ได้แปลและเรียบเรียงเป็นภาษาไทยโดยกล่าวถึงลักษณ์ของการใช้อุปมา ๑๑ ลักษณะซึ่ง ประภาศรี  สีหอำไพ ได้สรุปไว้ดังนี้คือ

 ๑) ธมฺโมปมา            เปรียบธรรม

 ๒) ธมฺมหิโนปมา       เปรียบทรามจากธรรม

 ๓) วิปริโตปมา           เปรียบวิปริต

 ๔) อญฺญมญฺโญปมา    เปรียบกันและกัน

 ๕) อพฺภูโตปมา         เปรียบด้วยสิ่งน่าอัศจรรย์

 ๖) สิเลโสปมา           เปรียบด้วยบทสละสลวย

 ๗) สนฺตาโนปมา       เปรียบต่อกัน

 ๘) นินฺโทปมา           เปรียบเชิงตำหนิ

 ๙) ปฏิเสโธปมา        เปรียบเชิงปฏิเสธ

 ๑๐) อาสาธารโณปมา      เปรียบไม่ทั่วไป

 ๑๑) อภููโตปมา          เปรียบด้วยวัตถุที่ไม่มี


     อุปมาพึงรู้ด้วยศัพท์ที่เชื่อมมีความหมายว่า เพียงดัง หรือเท่าเทียมกับ หรือเปรียบได้กับ

       พระองค์มีพระพักตร์เพียงดังดวงจันทร์
   
       ดวงจันทร์เป็นอุปมา        พระพักตร์เป็นอุปไมย


อ้างอิง :  ดวงใจ  ไทยอุบุญ . ทักษะการเขียนภาษาไทย . พิมพ์ครั้งที่ ๔ . กรุงเทพฯ : ด่านสุทธาการ
                            พิมพ์ , ๒๕๔๔

เกร็ดความรู้ วิชาภาษาไทย

๑. คำที่มีความหมายเหมือนกัน


คำในภาษาไทยมีคำเป็นจำนวนมากที่มีความหมายเหมือนกัน

คำที่มีความหมายเหมือนคำว่า "ดาว" ได้แก่ ดารา  ดาริกา  ดารก

คำที่มีความหมายเหมือนคำว่า "ดอกบัว" ได้แก่ กชกร  อุบล  บงกช  นิลุบล  กมล

คำที่มีความหมายเหมือนคำว่า "น้ำ" ได้แก่ ชล  ชลาลัย  ธาร  ธารา  นที  อุทก  สายชล

คำที่มีความหมายเหมือนคำว่า "ท้องฟ้า" ได้แก่ โพยม  นภา  อัมพร  ทิฆัมพร

คำที่มีความหมายเหมือนคำว่า "งาม" ได้แก่ เพรา  พริ้ง  เพริศ  เฉิดโฉม  เฉิดฉาย

คำที่มีความหมายเหมือนคำว่า "ผู้หญิง" ได้แก่ บังอร  สมร  นงราม  นงลักษณ์  นารี  เยาวภา  เยาวลักษณ์

          แม้คำเหล่านี้จะมีความหมายเหมือนกัน แต่ก็ไม่อาจจะใช้แทนกันได้เสมอไป จึงมีข้อสังเกตการใช้คำที่มีความหมายเหมือนกันดังต่อไปนี้คือ

๑.๑ คำบางคำอาจใช้ในภาษาสุภาพ บางคำอาจใช้ในภาษาปาก หรือเป็นภาษาต่างระดับ

            เมีย  แฟน  ภรรยา  ภริยา

            กิน  รับประทาน

๑.๒ คำบางคำอาจใช้เมื่อต้องการให้เป็นแบบแผน และไม่เป็นแบบแผน

              แบบแผน                          ไม่เป็นแบบแผน

             รับประทาน                               กิน

             ชม                                            ดู

            ภาพยนตร์                                 หนัง

๑.๓ คำบางคำอาจใช้สำหรับผู็ใหญ่ คำบางคำใช้สำหรับเด็ก

             ภาษาผู้ใหญ่                     ภาษาเด็ก

                 กิน                                   หม่ำ

                นอน                                 เค้ง

                อาเจียน                           แหวะ

๑.๔ คำบางคำอาจใช้ในสำนวนการประพันธ์ หรือคำบางคำใช้ในสำนวนภาษธรรมดา

         สำนวนการประพันธ์                                    สำนวนภาษาธรรมดา

         สุริยา  สุริยัน                                                ดวงอาทิตย์

         เพริศพริ้ง  เฉิดโฉม                                      งาม

         เพ็ญโพยม                                                   ดวงจันทร์วันเพ็ญ

         ยุรยาตร                                                       เดิน

         เนตร                                                           ตา  นัยน์ตา

๒. คำที่มีความหมายใกล้เคียงกัน


     คำในภาษไทยมีเป็นจำนวนมาก จนบางครั้งคิดว่าใช้แทนการได้ ทำให้เกิดความสับสนในการใช้ หากแต่พิจารณาดูให้ดี จะเห็นความแตกต่าง ของการใช้คำแต่ละคำได้ คำที่มีความหมายใกล้เคียงกันแบ่งได้ ๔ ประการ คือ

๒.๑ คำที่มีความหมายคล้ายกัน

       เพาะ          กับ          ปลูก
      
       ชดใช้         กับ           ชดเชย

       เพิ่ม            กับ           เติม

       ใกล้            กับ           ชิด

       โกรธ          กับ            แค้น

        รอ             กับ            คอย

         จะขออธิบายเกี่ยวกับคำที่มีความหมายคล้ายกันพอให้เห็นเป็นตัวอย่าง ดังนี้

        เพิ่ม - เติม

        คำสองคำนี้มีความหมายว่า ทำให้มากขึ้น แต่ก็มีข้อแตกต่างอบู่บ้าง คือ

        เพิ่ม         มีความหมายว่า ทำให้มากขึ้นโดยไม่มีขีดจำกัด เช่น ขณะนี้ราคาที่ดินได้เพิ่มขึ้นอย่าง 
                        รวดเร็ว 

        เติม          มีความกมายว่า ทำให้ส่วนที่ขาดหายไป ทำให้ส่วนที่ขาดหายไปหรือ พร่องไปให้เต็มหรื
                        สมบุณ์ เช่น ช่วยเติมน้ำในหม้อน้ำรถยนตร์ให้ทันที

๒.๒ เป็นคำเดียวกับคำประสม

                     ทด          กับ          ทดแทน
         
                     จอง        กับ          จับจอง
                      
                     หนา        กับ          แน่นหนา

                    ขาด         กับ          ขาดแคลน

                    เสีย          กับ          เสียหน้า

                    เรียบ        กับ         เรียบร้อย

             จะเห็นได้ว่าคำแต่ละคู่มีความหมายไม่เหมือนกัน จึงไม่อาจใช้แทนกันได้

๒.๓ เป็นคำเดียวกันโดยสับหน้าสับหลัง
         
                       แน่นหนา       กับ     หนาแน่น

                       ตัวหนึ่ง          กับ      หนึ่งตัว

                       สงบเงียบ       กับ      เงียบสงบ

                      เรียงร้อย         กับ      ร้อยเรียง

               คำสับหน้าสับหลังจะต้องเป็นคำที่มีความหมาย  ถ้าไม่มีความหมายก็ไม่ถือว่าเป็นคำสับหน้าสับหลัง  คำเหล่านี้จะมีความหมายที่แตกต่างกันจึงไม่สามารถใช้แทนกันได้เช่นกัน

๒.๔ คำซ้ำ

               ได้แก่คำคำเดียวอยู่ติดกันสองคำ คำซ้ำมีความหมายที่แตกต่างจากคำ  คำเดียว เกิดเป็นความหมายใหม่
                         เด็ก ๆ เล่นอยู่ในสนาม

                                   หมายถึง  มีเด็กมากกว่าหนึ่งคนเล่นอยู่ในสนาม

                         เก้าอี้ตัวนี้ยังดี ๆ อยู่
                        
                                   เป็นการเน้นว่าเก้าอี้ตัวนี้ยังดีอยู่

                       แหม! ของกล้วย ๆ

                                   หมายถึง ง่ายสะดวก

                        เธอทำงานบ้านอย่างลวก ๆ

                                  หมายถึง ทำให้เสร็จไป ให้พ้นไป




อ้างอิง : ดวงใจ  ไทยอุบุญ . ทักษะการเขียนภาษาไทย . พิมพ์ครั้งที่ ๔ . กรุงเทพฯ : ด่านสุทธาการ 
                            พิมพ์ , ๒๕๔๔

วันอังคารที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2556

สำนวนไทยที่มาจากวรรณคดี

กระต่ายตื่นตูม

      สำนวนนี้มีความหมายว่า "ตื่นตกใจโดยไม่มีเหตุผล" หรือ "ตื่นตกใจโดยใช่เหตุ" อุปมาเหมือนกระต่ายที่ตื่นตกใจเพราะเสียงลูกมะตูมหล่นลงบนพื้นดิน
      เรื่องกระต่ายตื่นตูมนี้มีกล่าวอ้างถึงในหนังสือต่างๆ เช่น ในโคลงโลกนิติ บทที่ ๓๗๕ ก็เอ่ยถึงว่า

                                        ๏ สัตว์อื่นตื่นเต้นแต่            ควรไกล

                                     กระต่ายตื่นตูม                     สุดหล้า

                                     ช้างม้าตื่นฟืนไฟ                     ฟันฟาด  หยุดเฮย

                                     คนตื่นข่าวศึกส้า                     สุดห้ามมันหาย

      หนังสือรวมนิยายอิงธรรมะเช่นเรื่อง เสียวสวาท อันเป็นชุมนุมนิทานของภาคเหนือและภาคอีสาน ก็มีกล่าวถึงกระต่ายตื่นตูมอยู่ด้วย เรื่องกระต่ายตื่นตูมเป็นนิทานสอนใจเรื่องหนึ่งซึ่งใช้สอนในชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓ สมัยก่อนแต่ไม่ได้บอกที่มา และผสมปะปนอยู่ในนิทานโบราณ ซึ่งเชื่อกันว่าอยู่ในชุดนิทานอีสป แต่เมื่อตรวจสอบในนิทานอีสป ๒๘๕ เรื่องแล้ว ก็หาได้มีอยู่ไม่      อย่างไรก็ดีมีชาดกเรื่องหนึ่งชื่อ ทัททภชาดก หรือ ทัทธภายชาดก ในอรรถกถาชาดก   จตุกกนิบาต ได้กล่าวถึงเรื่องนี้โดยตรง และอธิบายว่า เสียงดังที่เกิดจากผลไม้หล่น ทำให้กระต่ายตื่นตกใจเผ่นหนีนั้น หาใช่ผลตาลตกลงมาอย่างที่อ้างถึงในหนังสืออื่นๆ ทุกเล่มไม่ ความจริงต้นมะตูม (เวฬุว) ขึ้นอยู่ข้างใต้ต้นตาลอีกทีหนึ่ง และผลมะตูมสุกนั้นเองที่หล่นลงมาใกล้ๆกระต่าย หาใช่ผลตาลสุกหล่นลงมาไม่ ชื่อชาดกที่ว่า ทัททภะ นั้นก็คือ เสียงอะไรหล่นดังตูมนั่นเองและคำว่า "ตูม" นั้นจะหมายถึงเสียงของลูกมะตูมก็ได้

กินจนพุงแตก , กินจนท้องแตกตาย

        กินจนพุงแตก เป็นสำนวนทำนองเยาะหยัน แดกดัน หมั่นไส้ ผู้ที่ละโมบโลภมาก ไม่รู้จักประมาณในการกินอาหาร หรือมิฉะนั้นก็กล่าวเป็นทำนองเสียดสีผู้ที่คดโกงทรัพย์สิน คือโกงได้เท่าไรก็ไม่รู้จักเพียงพอ ยังกระทำการทุจริตเรื่อยไปไม่ละอายบาปกรรม จึงมักจะกล่าวกันว่า กินเข้าไปเถอะอีกหน่อยท้องจะแตกตาย โดยนัยดังนี้ก็หมายถึง "คนที่กินตะกละตะกลามอย่างตายอดตายอยาก" อีกด้วย 
        สำนวนนี้มีที่มาจากมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มหาราช กล่าวถึงตอนที่ ชูชกขอพระชาลีและกัณหาจากพระเวศสันดรมาได้แล้วก็พาสองกุมารเดินทางกลับบ้านของตน แต่ชูชกหลงทางกลับเดินไปสู่เมืองเชตุดร ซึ่งพระเจ้าสญชัย พระบิดาของพระเวสสันดรปกครองอยู่ ท้าวสญชัยจึงไถ่สองกุมารจากชูชกด้วยพระราชทรัพย์อันมากมาย แล้วประทานเลี้ยงชูชกด้วยอาหารอันอร่อยเลิศ ชูชกตะกละตะกลามกินเข้าไปจนเกินขนาดทำให้ถึงแก่ความตาย การตายของชูชกเป็นที่กล่าวกันตามประสาชาวบ้านว่า ท้องแตกตาย ซึ่งน่าจะมาจาก อาหารไม่ย่อย มากกว่า

จองถนน

          สำนวนนี้มีความหมายว่า "เตรียมแผนการรุกล้ำที่ของคนอื่น,ทำวางโต" คำว่า จอง หมายถึง "ผูก, สร้าง" เพราะฉะนั้น จองถนน ก็คือ "สร้างถนน" ตามเนื้อเรื่อง รามายณะ และรามเกียรติิ์ ฉบับพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑ กล่าวถึง พระรามยกไพร่พลลิงติดตามร่องรอยนางสีดาไปจนถึงฝั่งมหาสมุทรตรงข้ามเกาะลังกา จะข้ามไปไม่ได้จึงเกณฑ์พลวานรให้เอาหินมาสร้างสะพานข้ามไปลังกา (ของไทยเราเรียกว่า สร้างถนน) จึงเกิดศัพท์ว่า จองถนน ซึ่งมีปรากฏในวรรณคดีไทยหลายแห่ง เช่น ในกำสรวลโคลงดั้น โคลงบทที่ ๑๐๒ กล่าวว่า
                                          
                                           ๏ รามาธิราชใช้              พานร
                                     โถกนสมุทรอายาน                ย่านกว้าง
                                     จองถนนเปล่งศิลปศร          ผลาญราพณ์
                                     ใครอาจมาขวางข้า               ก่ายกอง

              ถนนหรือสะพานพระราม (รามเสตุ) เข้าใจว่า สร้างจากเมืองราเมศวรัม (ในพระอภัยมณีเรียกเมืองละเมด) ข้ามไปลังกา ในเรื่องพระอภัยมณี มีกล่าวถึง ถนนพระราม หรือ ถนน เฉยๆ ก็มี เช่น

                        ให้หยุดทัพยัยยั้งอยู่หลังถนน                   คอยรับพลแตกกลับถอยทัพหน้า
ฯลฯ
                         แล้วเดินบกยกมาลงท่าข้าม                    ถนนพระรามเรือแพแซ่สลอน


ชักแม่น้ำทั้งห้า

             เป็นสำนวนที่มีความหมายถึง "พูดให้เพลิดเพลิน" หรือ "พูดให้พอใจ" ในภาษาพูดมีใช้บ่อยๆ เช่น อย่ามาชักแม่น้ำทั้งห้าหน่อยเลย และในร่ายยาว มหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์กุมาร ก็มีว่า

              เฒ่าก็พูดหว่านล้อมด้วยคำยอ ชักเอาแม่น้ำทั้งห้าเข้ามาล่อ
              อุปมาถวายเสียก่อน แล้วจึ่งหวนย้อนขอต่อเมื่อภายหลัง

              แสดงว่าความรู้เรื่องแม่น้ำทั้งห้านี้มาจากวรรณคดี มีปรากฏทั้งในวรรณคดีบาลีและสันสกฤต ในวรรณคดีบาลีกล่าวว่า แม่น้ำทั้งห้าได้แก่ แม่น้ำคงคา ยมุนา อจิรวดี สรภู และมหิ ดังคำที่ชูชกได้พรรณนาให้พระเวสสันดรฟังว่า

               พระคุณเจ้าเอย อันว่าแม่น้ำทั้งห้าห้วงกระแสสายชลธาราไหล
               มาจากห้วงคงคาเป็นห้าแถว นองไปด้วยน้ำแนวเต็มติร
               ติรานามชื่อว่า คงคา ยมุนา อจิรวดี สรภูนที มหิมหาสาคเรศ
               จึ่งแตกเป็นนิเทศกุนนทีน้อยๆ ประมาณห้าร้อยโดยสังขยา ปูโร
               ไหลหลั่งถั่งมา ล้นลบกระทบกระทั่งฟากฝั่งฟุ้งเป็นฝอยฝน บ้าง
               ก็เป็นวังเวิงวุ้งชะวากเวิ้ง บ้างก็เป็นกระพักกระเพิงกระพังพุ
               บ้างก็เป็นดะดุดะดั้นกระเด็นดาษดั่งดวงแก้ว...

              ในวรรณคดีสันสกฤตกล่าวว่า แม่น้ำคงคามีสาขา ๔สาย คือ สีตาจักษุ อลกนันทา และภัทรา เมื่อรวมกับคงคาจึงเป็น ๕ สายด้วยกัน


อ้างอิง : ศักดิ์ศรี  แย้มนัดดา.สำนวนไทยที่มาจากวรรณคดีไทย.กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,                            ๒๕๕๓

วันอาทิตย์ที่ 22 กันยายน พ.ศ. 2556

คำไทยที่มักเขียนผิด

คำ
มักเขียนผิดเป็น
กฎ  
กรรมพันธุ์  
กรรมสิทธิ์  
กระจิริด
ก๊อก 
กอปร
กะเพรา
กาลเทศะ
กิจจะลักษณะ
เกินดุล
ขบถ
ขัดสมาธิ
ขึ้นฉ่าย
คริสต์ศตวรรษ
งึมงำ
งูสวัด
จลาจล
จะละเม็ด
จักจั่น
จุมพิต
เจียระไน
ชีวประวัติ
เชิ้ต
โชห่วย
เซ็นชื่อ
ดาวดึงส์
ตกล่องปล่องชิ้น
ต้นจันทน์
เต็นท์
กฎ
กรรมพันธุ์
กรรมสิทธิ์
กระจิ๊ดริด , กะจิ๊ดริด
ก๊อก
กอป , กอบร
กระเพรา
กาละเทศะ
กิจลักษณะ
เกินดุลย์
ขบฏ
ขัดสมาส
คึ่นช่าย
คริสตศตวรรษ
งึมงัม
งูสวัสดิ์
จราจล
จาละเม็ด
จั๊กจั่น
จุมพิศ
เจียรไน , เจียระนัย
ชีวะประวัติ
เชิ้ร์ต , เชิ๊ต
โชว์ห่วย
เซ็นต์ชื่อ
ดาวดึงษ์
ตกร่องปล่องชิ้น
ต้นจันทร์
เต๊นท์

อ้างอิง : อ่านอย่างไร และเขียน อย่างไร ฉบับราชบัณฑิตยสถาน

แบบฝึกบำบัดโรคออกเสียงภาษาไทยไม่ชัด

โรค ร ล ลักปิดลักเปิด

รับรอง  ร้าวราน  โรคเรื้อน  เล้าโลม  ลาดเลา
ลิงโลด  ซ่อนเร้น  โล่งเตียน  ล้วนหลากหลาย  เล่าเรื่องราว
ขลุกขลัก  ตรงกลาง  กรีดกราด  ปราดเปรียว  โครมคราม
เคว้งคว้าง  ปลูกพริก  พลิกแพลง  พริบพราย  กรุบกรับ
กร่อนครบ  คลอนคลาย  ครบเครื่อง  กระเดื่อง  ตลาดตลก 
ตริตรอง  หลอนหลอก  ราวบรรเลง  คลื่นครวญ  พริ้งพราว
เลือนละลาย  ปรนเปรอ  ปรักปรำ  เปรียบเปรย  ร้องไห้
รุงรัง  เรือรบ  ล้ำเลิศ  ลิ้นลม  ลึกลับ 
ร่มรื่น  ลุกลน  รวดเร็ว  เรียบเรียง  ลวดลาย 
เรือรบ  วิ่งไล่  โล่งเตียน  เรงรื่น  โรยร่วง

โรคไวรัสเสียง ง ฮ

งู  งา  เงิน  งาม  ง้ำ  ง่อย  เงี้ยว  โง่  งอ  งัน  งวด  เงื้อม  งก  งั่ง  งาบ งีบ
งง  แงะ  งัด  งก  งงงัน  งงงวย  งอแง  ง่องแง่ง  งดงาม  งัดแงะ  งันงก

ฮวน  ฮวบ  ฮั่น  ฮ้า  เฮ  เฮง  เฮ้ว  แฮ  โฮะ  เฮี้ยว
แฮม  ไฮโล  โฮเต็ล  ไฮดรา  ฮินดู  ฮาเร็ม

งมงายงัดแงะเงินของงงงวย
โฮะเฮงเป็นคนฮินดูชอบเล่นไฮโล
ไฮดราเป็นคนเฮฮาและเฮี้ยว
งิ้วหน้างอและโง่งมงายอย่างฉงน
ฮวนกับฮวบไปฮันนีมูนที่โฮเต็ล
งูงาบเงินใกล้กับคนกินขนมจีนน้ำเงี้ยว

โรค จ เจือจาง

จิก  จก  แจว  จาน  แจ่ม  จ้อง  จด  จ่าย  จวง  จันทร์  จริง  จับ  เจ็บ  จิตใจ 
 จิ้งจก  จุ้นจ้าน  จัดแจง  เจิดจ้า  เจนจบ  จู่โจม  จับเจ่า  เจือจาง  จิ้งจอก  จิงโจ้  
จุ๊บแจง  แจ่มแจ้ง  จู่จี้  จุ๋มจิ๋ม

จับจิตจับใจ             จ้ำจี้จ้ำไช
จู่จี่จุกจิก                 จดๆ จ้องๆ
ใจจดใจจ่อ            จิกแจ้วจืดจาง
จับจ้องจิ้งจก        จ้อกแจ้กจอแจ
จิ๋วแจ๋วเจาะใจ        เจิดจ้าจุ้นจ้าน
จันทร์เจ้าแจ่มจ้า        จับเจ้าจำเจ
จับจ่ายจริงจัง          จวงจิตเจนจบ
จุดจบจุ๋มจิ๋ม              จิงโจ้จรจัด  
เจี๊ยวจ๊าวโจ่งแจ้ง         จุ๊บแจงแจกจาน
จู่โจมจิ้งจอก                จ้องแจวเจื้อยแจ้ว



อ้างอิง : เอกสารโครงการ "สืบสานบทร้อยกรอง ตามครรลองอาขยานไทย"

วันเสาร์ที่ 21 กันยายน พ.ศ. 2556

เกร็ดความรู้ภาษาไทย

     ผู้ใหญ่หาผ้าใหม่
ใส่ใจเอาใส่ห่อ
     จักใคร่ลงเรือใบ
สิ่งใดอยู่ในตู้
     บ้าใบ้ถือใบบัว
เล่าท่องอย่าละเลี่ยง
ให้สะใภ้ใช้คล้องคอ
มิหลงใหลใครขอดู
ดูน้ำใสและปลาปู
มิใช่อยู่ใต้ตั่งเตียง
หูตามัวมาใกล้เคียง
ยี่สิบม้วนจำจงดี

  
     ตำรวจตรวจคนเท็จ
สมเด็จเสด็จไหน
     อำนาจอาจบำเหน็ด
ฉกาจรังเกียจงาน
      แก้วเก็จทำเก่งกาจ
โสรจสรงลงวารี
เสด็จสำเร็จระเห็จไป
ตรวจตราไว้ดุจนายงาน
จรวจเห็จเผด็จการ
คนเกียจคร้านไม่สู้ดี
ประดุจชาติทรพี
กำเหน็จนี้ใช้ตัว " จ "


     ตำบลยุคลสรวล
บันดาลในบันดล
     ระบิลกบิลแนบ
ดลใจให้รางวัล
ยลสำรวลนวลกังวล
ค่ากำนลของกำนัล
กลทางแคบเข้าเคียมคัล
ปีขาลบันเดินเมิลมอง


     ชนวนชวนชนาง
ชมดชม้อยตา
      ชนิด ชิด ชนัก
ชอื้อชวาเยือน
ชนะข้างเคียงชบา
มองชม้ายชไมเหมือน
ชอุ่มหนักชอ่ำเตือน
ชโลงใจให้ชโลม

     ทโมนทมอทแยง
ทบวงห่วงทลาย
ทเยินแย้งทยอยทนาย
พวกทวายร้องทวอย

      พม่าพนายทัก
พเยียพยุงหลาน
     พยับกับพบู
พนันพญาตรอม
อิงพนักกับพยาน
ทำพยักพเยิดยอม
พนมคู่กับพนอม
พนังคร่อมข้างคนพาชี

     สบงแลสไบ
สบู่สกัดจับ
สราญใจสบายสดับ
สกาวหลับสกาสดำ


อ้างอิง : http://joannicy.tripod.com/thaitip.htm

วันพฤหัสบดีที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2556

คำสรรพนาม


คำที่ใช้เรียกแทนคำนาม (คน สัตว์ สิ่งของ)
แบ่งเป็น 6 ประการ

บุรุษสรรพนาม    ใช้เรียกแทนตัวผู้พูด ผู้ฟัง   ผู้กล่าวถึง   ได้แก่


บุรุษที่ 1 ผู้พูด เช่น ฉัน ผม ข้าพเจ้า อาตมา เรา ดิฉัน


บุรุษที่ 2 คือผู้ฟัง เช่น เธอ ท่าน คุณ   แก


บุรุษที่ 3 คือ ผู้กล่าวถึง เช่น เรา พวกเรา พระองค์ท่าน


ประพันธสรรพนาม  ใช้เชื่อมประโยค ให้มีเนื้อความเชื่อมโยงกัน ได้แก่คำว่า ผู้, ที่, ซึ่ง, อัน
 เช่น ชายที่ อยู่ข้างๆเธอคือคุณพ่อของฉัน


วิภาคสรรพนาม   ใช้แทน คำนาม หรือสรรพนาม ที่แบ่งแยกออกเป็นส่วนๆ ได้แก่ คำว่า บ้าง, ต่าง, กันเช่น ทุกๆคน ต่าง ก็ปิติยินดีกับการครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี ของในหลวง


นิยมสรรพนาม   ใช้แทนนามชี้เฉพาะเจาะจง ได้แก่   คำว่า นี้, นี่, นั้น, โน้น, โน่นเช่น นั่น คือโรงเรียนเก่าของฉัน


อนิยมสรรพนาม  ใช้แทนนาม ที่ไม่ชี้เฉพาะเจาะจง ได้แก่ คำว่า ใคร, ที่ไหน, อะไร, ใครๆ, ไหนๆ   เช่น  ใครๆ  ก็สอบเอนทรานซ์ติดถ้ามีความพยายาม


ปฤจฉาสรรพนาม   ใช้ตั้งหรือแสดงความเป็นคำถาม  เช่น  ใครจะไปกับฉัน   อะไรอยู่ใต้หมอน


 

หน้าที่ของคำสรรพนาม

1. เป็นประธานของประโยค เช่น   ฉันสอบได้คณะวารศาสตร์และสื่อสารมวลชน


2.  เป็นกรรมของประโยค   เช่น   คุณครูตีเขา


3.  เป็นส่วนเติมเต็ม เช่น พี่ติ๊กหน้าเหมือนแฟนฉันมาก


4.  เป็นผู้รับใช้ (ประโยคการิต) เช่น คุณพ่อใช้เธอไปเก็บมะลิมาร้อยมาลัย


5.  ทำหน้าที่เชื่อมประโยค   เช่น แม่กวาดใบไม้ที่อยู่หน้าบ้าน

วันอาทิตย์ที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2556

คำภาษาเขมรในภาษาไทย

คำภาษาเขมรในภาษาไทย

ภาษาเขมรเป็นภาษาคำโดด จัดอยู่ในตระกูลมอญ-เขมร คำดั้งเดิมส่วนใหญ่เป็น
คำพยางค์เดียวและเป็นคำโดด ถือเอาการเรียงคำเข้าประโยคเป็นสำคัญเช่นเดียวกับภาษาไทย แต่มีลักษณะบางอย่างต่างไปจากภาษาไทย

ลักษณะคำภาษาเขมรในภาษาไทย

  1. มักจะสะกดด้วย จ ญ ร ล เช่น เผด็จ บำเพ็ญ กำธร ถกล ตรัส
  2. มักเป็นคำควบกล้ำ เช่น ไกร ขลัง ปรุง
  3. มักใช้ บัง บัน บำ นำหน้าคำที่มีสองพยางค์ เช่น
    บัง บังคับ บังคม บังเหียน บังเกิด บังคล บังอาจ
    บัน บันได บันโดย บันเดิน บันดาล บันลือ
    บำ บำเพ็ญ บำบัด บำเหน็จ บำบวง
  4. นิยมใช้อักษรนำ เช่น สนุก สนาน เสด็จ ถนน เฉลียว เป็นต้น
  5. คำเขมรส่วนมากใช้เป็นราชาศัพท์ เช่น ขนง ขนอง เขนย เสวย บรรทม เสด็จ โปรด เป็นต้น
  6. มักแผลงคำได้ เช่น
    - ข แผลงเป็น กระ เช่น ขดาน เป็น กระดาน ขจอก เป็น กระจอก
    - ผ แผลงเป็น ประ ผสม - ประสม ผจญ - ประจญ
    - ประ แผลงเป็น บรร ประทม เป็น บรรทม ประจุ - บรรจุ ประจง - บรรจง
การยืมคำภาษาเขมรมาใช้ในภาษาไทย
  1. ยืมมาใช้โดยตรง เช่น กระดาน กระท่อม กะทิ บัง โปรด ผกา เป็นต้น
  2. ยืมเอาคำที่แผลงแล้วมาใช้ เช่น กังวล บำบัด แผนก ผจัญ
  3. ยืมทั้งคำเดิมและคำที่แผลงแล้วมาใช้ เช่น เกิด-กำเนิด ขลัง-กำลัง เดิน-ดำเนิน ตรา-ตำรา บวช-ผนวช
  4. ใช้เป็นคำสามัญทั่วไป เช่น ขนุน เจริญ ฉงน ถนอม สงบ เป็นต้น
  5. ใช้เป็นคำในวรรณคดี เช่น ขจี เชวง เมิล สดำ สลา เป็นต้น
  6. ใช้เป็นคำราชาศัพท์ เช่น เขนาย ตรัส ทูล บรรทม เสวย เป็นต้น
  7. นำมาใช้ทั้งเป็นภาษาพูดและภาษาเขียน
ตัวอย่างภาษาเขมรในภาษาไทย 
กระชับ กระโดง กระเดียด กระบอง กระบือ กระท่อม กระโถน กระพัง ตระพัง ตะพัง กระเพาะ กระแส กังวล กำจัด กำเดา รัญจวน ลออ สกัด สนอง สนุก สดับ สบง สังกัด สไบสำราญ สรร สำโรง แสวง แสดง กำแพง กำลัง ขนาน ขจี โขมด จัด เฉพาะ ฉบับ เชลย โดยทรวง ถนน บายศรี ประกายพรึก ปรับ ประจาน โปรด เผด็จ ผจญ ผจัญ เผอิญ เผชิญ เพ็ญเพลิง เพนียด ระลอก

บทเพลงคำยืมที่มาจากภาษาเขมร 
คำเขมรที่ใช้ปนมาอยู่ในภาษาไทยมีมากหลาย
เราคนไทยใช้กันจนเก่า เรานิยมใช้เป็นราชาศัพท์ เช่น สนับเพลา
เสด็จ เสวย เขนย ขนง อีกธำมรงค์ ผทม สรง และพระศรี
มีทั้งคำ บัง บัน บรร และบำ นำหน้าคำที่มีสองพยางค์
บังเอิญ และ บังคับ ทั้งบรรเจิด บรรสาน บันดาล และบำนาญนั่น
ยังมีคำที่นำด้วย กำ คำ จำ และ ทำ ดำ ตำ กับ ชำ
ใช้นำหน้าคำอีกเช่นกัน นั่นคือ กำเนิด จำเริญ
ดำรง คำนับ ชำนาญ กำนัล ทำนบ และตำรวจนั้นก็คำเขมรไง
ยังมีคำที่มีอักษรนำ ควบกล้ำ เราใช้ปนคำไทย รู้กันดีว่า
ขจี เจริญ โขลน ทวาร และเผอิญ เผชิญ เสน่ง สลา
ขจร ขจาย ผกาย ผกา เหล่านี้นา ล้วนมาจาก เขมร

วันจันทร์ที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2556

ความหมายแฝงของพยัญชนะไทย 44 ตัว

ก.ไก่ เป็นสัตว์ตื่นเช้าที่สุด เลยให้มาเป็นอักษรตัวแรก เพื่อเตือนให้คนไทย ขยันขันแข็ง 
.ไข่ เป็นดอกผลของไก่ แต่จะมีความเปราะบาง ต้องทนุถนอมให้ดีดี อย่าปล่อยทิ้ง ละเลยสังคม 
ฃ.ฃวด เป็นวิถีชีวิตของคนไทยที่เตือนไว้ว่า แม้จะดื่มกินก็ให้มีสติไว้ มิฉะนั้น อาจมีสิ่งใดแตกหักได้ 
.ควาย ฅ. ฅน เป็นวิถีชีวิตของคนไทย การอยู่ร่วมกันระหว่างฅน และธรรมชาติ โดยให้ ฅน มาทีหลัง ควาย คือ โง่ มาก่อนฉลาด อย่าอวด ฉลาด หากยังไม่รู้จักโง่ก่อน 
.ระฆัง ให้หมั่นประชุมเป็นนิตย์ อย่าได้ละเลย การพูดคุย แลกเปลี่ยนความคิดเห็น 
.งู ต้องกล้าคิดกล้าทำกล้าแสดงความคิดเห็น 
จ.จาน ต้องรู้จัก การอาสาสเจือจาน เข้าทำนอง จ.จานใช้ดี 
ฉ.ฉิ่งตีดัง ช.ช้าง วิ่งหนี ให้รู้จักการใช้การทำงานเล็ก ๆ ให้เกิดผลกระทบต่อสังคม ในวงกว้าง โดยไม่ต้องคิดการณ์ใหญ่ 
ซ.โซ่ ล่ามที หากสังคมเตลิด จากการกระทำใดใด ให้รู้จักยั้บยั้งเอาไว้ ด้วย ขนบธรรมเนีบมบ้าง 
.เฌอ คู่กัน ให้รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา ระหว่างคน และธรรมชาติ 
.หญิงโสภา ฑ.มณโฑ หน้าขาว บอกใบ้ให้เห็นว่า สตรีเป็นเพศที่สวยงาม และต้องเอาใจใส่ให้มาก อย่าได้ละเลยลืมเลือน 
.ชฏาสวมพลัน เป็นแง่คิดให้เห็นถึง ยศฐาบรรดาศักดิ์ ว่าไม่จีรัง คล้าย ๆ กับหัวโขน 
.ปฏัก และ ฐ.ฐาน เป็นอักษร คู่กัน ที่จะทำงานอะไร ที่ฉับไว เที่ยงตรง ต้องมีรากฐานหรือมีเหตุผลรองรับอย่างชัดเจนมั่นคง 
.ผู้เฒ่าเดินย่อง เป็นการสะท้อนว่า ผู้หลักผู้ใหญ่จะทำอะไรต้องระมัดระวัง ให้ถี่ถ้วน อย่างโผงผาง 
.เณรไม่มอง ด.เด็ก ต้องนิมนต์ เป็นอักษรคู่กัน แทนการเปรียบเทียบ ๒ สถาบัน ระหว่างศาสนา และ ฆาราวาสว่า เมื่อพระท่านมองข้ามสิ่งใด ละเลยสิ่งใด ต้องช่วยกันเตือนได้ ไม่ใช่ละเลยไปหมด 
ต.หลังตุง ถ.ถุงแบกหาม เป็นอักษรคู่เช่นกัน ที่เปรียบว่า ทั้งหมดมีหน้าที่ของตัว และต้องทำให้ดีที่สุดตามสภาพ ที่มีและเป็นอยู่ 
.ทหารอดทน นี่ชัดเจนว่าข้าราชการ ต้องมีน้ำอดน้ำทน ทำงานไม่เห็นแก่เหน็ดเหนื่อย เพื่อชาติ 
.ธง คนนิยม เป็นภาพสะท้อนให้คนรักชาติบ้านเมือง ให้เห็นแก่ประโยชน์ของชาติอันดับแรกเลย 
ภ.สำเภากางใบ สะท้อนว่า หากจะค้าขายไกล ๆ ต้องพัฒนาศักยภาพของตนเองให้สอดรับกับ สถานการณ์ต่าง ๆ 
ร. ล. ว. เป็นอักษรชุด ๓ ตัว เรียง ที่มาสะท้อนถึงวิถีชีวิตของคนไทย ที่จะมีส่วนเกี่ยวข้องกับธรรมชาติ น้ำ สัตว์ และการฝีมือ ที่งดงาม เป็นเอกลักษณ์ ของชาติ 
.หนวดยาว ศ.ศาลา ส.เสือดาวคะนอง สามสอนี้ เป็นภาคตัวแทนของ อุปนิสัยใจคอของคนไทยว่า รักสงบ (ษ.) โอบอ้อมอารีย์ (ศ.) แต่ใจนักเลง (ส.) 
.อ่างเนืองนอง เป็นสัญญลักษณ์ย้ำว่าคนไทย ต้องมีจิตคิดเพื่อคนอื่นเสมอ ก่อนคิดเพื่อตัว 
ฬ.จุฬาท่าผยอง สะท้อนว่าริจะเป็นผู้ปกครอง ริจะอยู่เหนือคนอื่น ต้องต้านทานอุปสรรคนานาได้ คล้ายกับว่าว จะขึ้นสูงต้องต้านแรงลมได้ 
.นกฮูกนั้น สะท้อนว่าคนไทยขยัน ตั้งแต่เช้า (ไก่) ยันค่ำ (นกฮูก) มีสัตว์ที่ตื่นอยู่ตลอดเวลา